Fizika Problemləri ETİ-nin biofizika şöbəsinin aparıcı elmi işçiləri Demuxamedova Svetlana Davidovna və Haqverdiyeva Gülnara Əhməd qıznın “Novel complex compounds of nickel with 3-(1-phenyl-2,3-dimethyl-pyrazolone-5)azopentadione-2,4: synthesis, NBO analysis, reactivity descriptors and in silico and in vitro anti-cancer and bioactivity studies” adlı məqaləsi Q1 kvartilli Journal of Biomolecular Structure and Dynamics jurnalında çap olunub. Məqalədə, 4-amino antipirin və onun məhlulda və bərk halda Ni(II) ilə kompleksləri əsasında sintez edilmiş azobirləşmələr tədqiq edilmişdir. Bu maddələrin quruluşları IR və NMR spektroskopiyası ilə təsdiq edilmişdir. Tədqiqatda eksperimental və nəzəri yanaşmadan istifadə olunmuşdur. Sintez edilmiş birləşmələrin quruluşu və xassələrini, həmçinin Ni(II) ilə mümkün kompleks əmələ gəlməsini öyrənmək üçün 6-31G əsas dəsti ilə ab initio Hartree-Fok (HF) üsulundan və eləcədə bütün atomlar üçün qütbləşmə və diffuz funksiyalar nəzərə alınmaqla B3LYP hibrid üç parametrli potensialı ilə genişləndirilmiş 6-311++G(d,p) əsas dəsti ilə DFT üsulundan istifadə edərək kvant-kimyəvi hesablamalar aparılmışdır. Həndəsi, enerji və elektron parametrlər hesablanmış və təhlil edilmişdir. Kimyəvi aktivliyi müəyyən etmək üçün HOMO-LUMO enerji boşluğu hesablanmışdır. Müəyyən olmuşdur ki, hər iki kompleks butirilxolinesteraza və asetilkolinesterazaya qarşı effektiv inhibitorluğa malikdir. IC50 qiymətləri müvafiq olaraq AChE üçün 19.43 və 27.08µM, BChE üçün isə 2.37 və 7.40µM kimi tapılmışdır. Xərçəng əleyhinə nəticə üçün E1 birləşməsinin yüksək dozaları həyat qabiliyyətinə qarşı təxminən 40-45% maneə törədir, eyni dozalarda E2 birləşməsi üçün bu təxminən 65-70% idi. E1 və E2 birləşmələrinin antikolinesteraz və antikanser potensialı da kompüter texnikası ilə qiymətləndirilmişdir. Hər iki birləşmə VEGFR1-lə güclü bağlanma nümayiş etdirir, E2 daha qısa və güclü qarşılıqlı təsirlər vasitəsilə hAChE və hBChE-ə qarşı daha güclü inhibitor aktivliyi nümayiş etdirir. MD simulyasiyaları göstərir ki, E2 E1 ilə müqayisədə hAChE və hBChE ilə daha sabit komplekslər əmələ gətirir, bu da ona müalicənin aparılması üçün perspektivli bir antikanser və antikolinesteraza namizədi kimi baxmağa imkan verir.
Məqalənin linki: https://doi.org/10.1080/07391102.2024.2309646
